Ο Άγιος Νικήτας καταγόταν από την Τραπεζούντα του Πόντου και από γονείς κρυπτοχριστιανούς. Σε ώριμη ηλικία, στα τέλη του 18ου αιώνα, πήγε στο Άγιο Όρος, στη Σκήτη της Αγίας Άννης, όπου έγινε μοναχός και προόδευσε πνευματικά.
Συνέπεσε τότε να μετατραπεί η Μονή Αγίου Παντελεήμονος, το Ρωσικό, σε κοινόβιο και παρεκάλεσαν οι πατέρες να πάνε κι άλλοι μοναχοί, για μα επανδρωθεί η Μονή. Μεταξύ των Πατέρων που εστάλησαν από την Σκήτη της Αγίας Άννης, ήταν και ο Άγιος.
Εκεί συνέχισε τον πνευματικό του αγώνα, ενώ οι πατέρες της μονής, εκτιμώντας την πνευματικότητά του, τον έκριναν άξιο και για την ιεροσύνη και χειροτονήθηκε διάκονος και εν συνεχεία ιερέας. Επειδή ο Άγιος προερχόταν από προγόνους και γονείς κρυπτοχριστιανούς βασανιζόταν από τον λογισμό μήπως είχε ευθύνη για τους γονείς του και τους συγγενείς του. Μήπως έπρεπε να πάει να τους μιλήσει, να θερμάνει την πίστη τους, ώστε να ζήσουν φανερά ως Χριστιανοί, έστω κι αν αυτό θα είχε συνέπειες για τον ίδιο. Τελικά, μ’ ευχές Γερόντων αναχώρησε από το Περιβόλι της Παναγιάς την Μ. Εβδομάδα του 1808.
ΣΤΙΣ ΣΕΡΡΕΣ
Δεν πρόλαβε, όμως, εξαιτίας της σφοδρής επιθυμίας του για μαρτύριο, να φθάσει στην πατρίδα του, αλλά εξεπλήρωσε τον πόθο του στην πόλη των Σερρών. Φιλοξενήθηκε και προετοιμάστηκε στο Μετόχι της Ι. Μ. Εικοσιφοινίσσης [μονή Ηλιοκάλεως]. Αφού παρακολούθησε την ακολουθία του Νυμφίου, την ίδια νύχτα εξομολογήθηκε στον εκεί ιερομόναχο Κωνσταντίνο. Το πρωί της επομένης, την Μεγάλη Τρίτη, κατά την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία μετάλαβε των αχράντων μυστηρίων, παρακάλεσε τους Πατέρες να κάνουν Παράκληση γι’ αυτόν και, ζητώντας συγχώρεση από όλους, βγήκε από το Μετόχι. Κατευθύνθηκε προς το τζαμί της Αγίας Σοφίας στις Σέρρες.
Εκεί συνάντησε ένα μουσουλμάνο μαθητή κάποιου σπουδαίου διδασκάλου του Ισλάμ, ανάπηρο στα πόδια. Ο Άγιος από αυτό πήρε αφορμή για την ομολογία και το μαρτύριο. Ρώτησε τον ανάπηρο Οθωμανό γιατί δεν φροντίζει για τη θεραπεία του κι εκείνος του απάντησε πως δεν υπάρχει θεραπεία, διότι είναι έτσι εκ γενετής. Ο Άγιος του υποσχέθηκε πως, αν πιστέψει στον Χριστό και βαπτισθεί, θα γίνει τελείως καλά.
Ο μαθητής φώναξε αμέσως τον δάσκαλό του, στον οποίο ο Άγιος ομολόγησε ότι είχε έρθει να κηρύξει την πίστη στον Χριστό, τον αληθινό Θεό. Ο μουσουλμάνος δάσκαλος τον εξέτασε και κάλεσε και άλλους Μωαμεθανούς αλλά κανείς δεν ήταν σε θέση να αντικρούσει τον Άγιο. Τον έφεραν έπειτα στο δικαστήριο. Αφού ομολόγησε και εκεί με παρρησία και σοφία τον Χριστό, ο δικαστής διέταξε να τον κλείσουν στη φυλακή και να φωνάξουν τον ανώτατο δάσκαλο των μουσουλμάνων.
Άγιος Νικήτας Σερρών -Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ “ΣΟΦΟΥΣ”
Όταν ήρθε ο πρώτος δάσκαλος μαζί με άλλους μορφωμένους Τούρκους έφεραν μπροστά τους τον Άγιο και τον ρώτησαν: “Γιατί, καλόγερε, διδάσκεις τους μουσουλμάνους να αφήσουν την πίστη τους και να πιστέψουν στον Χριστό; Μήπως τρελλάθηκες”; Ο Άγιος τους απάντησε: “Με τη χάρη του Θεού δεν έχασα τα λογικά μου. Μόνο ο ζήλος της αληθινής πίστης με παρακίνησε να κηρύξω και σε σας ν’ αφήσετε την πλάνη σας και να πιστέψετε στον Χριστό, τον μόνο αληθινό Θεό”. Κατόπιν ο Άγιος, φωτισμένος από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, ανέπτυξε όλο το μυστήριο της θείας Οικονομίας. Ο πρώτος δάσκαλος του έκανε κι άλλες ερωτήσεις στις οποίες ο Άγιος απάντησε χωρίς δισταγμό.
Τέλος τον ρώτησε ποια γνώμη έχει για τον Μωάμεθ και ο Άγιος του απάντησε: “Εμείς δεν τον έχουμε καθόλου για προφήτη. Μάλιστα ειλικρινά σας λέω, εγώ τον θεωρώ απατεώνα και πραγματικό διάβολο”. Ο Οθωμανός δάσκαλος τότε αντέδρασε λέγοντάς του: “Καλόγερε, είσαι απολίτιστος. Εγώ κάνω το παν για να σε ελευθερώσω κι εσύ με τα σκληρά σου λόγια επιδιώκεις τον θάνατο”. “Κι εγώ αυτό επιθυμώ”, του απάντησε ο Άγιος “και γι αυτό ήρθα με τη θέλησή μου να θυσιαστώ για την αγάπη του Χριστού. Μόνο που εσάς λυπάμαι και ιδιαίτερα εσένα. Παρόλο που είσαι προκομμένος και ηλικιωμένος δεν γνώρισες την αλήθεια αλλά βρίσκεσαι στο σκοτάδι της πλάνης και διδάσκεις και τους άλλους τα πλανεμένα δόγματα της θρησκείας σας”. Μετά από αυτά, όλοι τους έφυγαν ντροπιασμένοι και βράζοντας για εκδίκηση.
Άγιος Νικήτας Σερρών- ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΣ
Αφού ενημερώθηκε ο πασάς για τη συνάντηση και τη συνομιλία διέταξε να τον κλείσουν πάλι στη φυλακή. Όσο ήταν στη φυλακή μαθεύτηκε ότι τον υπέβαλαν σε φρικτά βασανιστήρια. Του έκαιγαν με λαμπάδες τα ρουθούνια, του έσφιγγαν το κεφάλι με πυρακτωμένο σιδερένιο στεφάνι, τόσο που πετάχτηκαν έξω οι βολβοί των ματιών του, έμπηγαν ακίδες στα νύχια του, τον κρέμασαν ανάποδα, του έσπρωχναν μεταλλικό σύρμα στα κρύφια μέλη του και το τραβούσαν έξω απότομα, προκαλώντας του αφόρητο πόνο. Ο Άγιος τα υπέφερε όλα αμίλητος, με ακατάβλητη υπομονή, παραδομένος στην προσευχή, προσηλωμένος στην αγάπη του Χριστού. Προς το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου ζήτησε να παρουσιαστεί στον Γιουσούφ Μπέη και του ζήτησε ή να τον θανατώσει ή να τον ελευθερώσει να κάνει Ανάσταση με τους αδελφούς του. Τον έριξαν βάναυσα πίσω στη φυλακή.
ΜΑΡΤΥΡΙΟ
Τελικά τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου τον οδήγησαν, χτυπώντας τον, για να τον απαγχονίσουν στο Τζεριάχ Παζάρ, κοντά στην εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Έδεσαν το σκοινί σ’ ένα μεγάλο πλάτανο και διέταξαν ένα γύφτο να σκύψει να πατήσει στις πλάτες του ο Άγιος και να του περάσουν το σκοινί στο λαιμό. Όμως ο Άγιος είπε με πολλή ταπείνωση: “Δεν είμαι άξιος να πατήσω πάνω σε άνθρωπο”. Τότε ανεβάζοντάς τον σε ένα σκαμνί του φόρεσαν τη θηλειά. Ξημερώνοντας η Κυριακή του Πάσχα ο Νικήτας είχε τελείωσει τον σκληρό αγώνα του μαρτυρίου του, γινόμενος κοινωνός των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου. Ήταν Μ. Σάββατο του 1808, την 4η Απριλίου.
ΘΑΥΜΑΤΑ
Μετά τον θάνατό του οι δήμιοι του έβγαλαν όλα τα ρούχα και τον άφησαν γυμνό. Αλλά κάποιοι ευλαβείς Χριστιανοί παρακάλεσαν και τον σκέπασαν με μία ψάθα. Το σώμα του ένδοξου ιερομάρτυρα έμεινε κρεμασμένο επί τρεις ημέρες, δίχως να πάθει καμία αλλοίωση με το πρόσωπο στραμμένο κατά την ανατολή. Ουράνιο φως κάλυψε το λείψανο του Αγίου ιερομάρτυρος και το είδαν και το βεβαίωναν πολλοί. Το βράδυ της Τρίτης της Διακαινησίμου επετράπη στους χριστιανούς να θάψουν το μαρτυρικό σώμα του. Το ενταφίασαν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Τα θαύματα που σημειώθηκαν από την πρώτη ώρα επιβεβαίωσαν την αγιότητα του μάρτυρος και την παρρησία που είχε μπροστά στον Θεό.Τα σημεία της θείας χάριτος ήταν έκδηλα επάνω του, που έκαναν πολλούς να συγκινηθούν και να θαυμάσουν. Ο Ι.Μ. Περαντώνης γράφει επ΄αυτού: «Η εις Χριστόν πίστις, ήτις ετηρήθη εις τα ψυχάς των χριστιανών, μετά την πτώσιν των τειχών της Βασιλευούσης, σταθερά, ασφαλής και βεβαία, εξεδηλούτο και κατά τις δυσχερείς ταύτας του Έθνους περιστάσεις… ανέτελλεν εν τω σκότει της δουλείας, ως νέον φωτεινόν μετέωρον, το νέφος των Νεομαρτύρων«. Έτσι και ο ιερομάρτυρας Νικήτας. Περιφρόνησε το θάνατο, έμεινε απτόητος και γενναίος μέχρι τέλους, δίχως να θελήσει να αρνηθεί την πατρώα πίστη. Το μαρτύριό του ενδυνάμωσε την πίστη και άλλων χριστιανών.
ΘΕΙΟΣ ΖΗΛΟΣ: Ο πρόσφατα κοιμηθείς Γέρων Μωυσής Αγιορείτης σχολιάζει το μαρτύριο του Αγίου Οσιομάρτυρος Νικήτα: “Θα μπορούσε άνετα ο Νικήτας να παραμείνει στο Άγιον Όρος αγωνιζόμενος και ν’ αποφύγει το μαρτύριο. Η απόφασή του να μαρτυρήσει φαίνεται σήμερα αρκετά παράξενη, παράτολμη και όχι απαραίτητη. Η θερμή πίστη οδηγεί σε μία θεία τρέλα, σε μία υπέρλογη και ανεξήγητη κατάσταση. Σήμερα να διατηρήσει κανείς ειλικρίνεια και τιμιότητα είναι ένα μικρό μαρτύριο. Αυτοί οι κρυφοί μάρτυρες των ημερών μας θα έχουν εκτός από την ήρεμη συνείδηση και πλούσια ευλογία”.
ΠΟΛΙΟΥΧΟΣ ΣΕΡΡΩΝ: Από τότε ο Νικήτας κατέστη πολιούχος των Σερρών, προστάτης και φύλακας άγγελος. Η μνήμη του κάθε χρόνο εορτάζεται πανηγυρικά στον νεόδμητο, περικαλλή ναό των Σερρών, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα, κάθε Κυριακή του Θωμά.
