Πάσχα στην Κέρκυρα από κοινού για ορθόδοξους και καθολικούς

Μπορεί η πανδημία του κορονοϊού να έχει επηρεάσει την καθημερινότητα μας, όμως το Πάσχα στην Κέρκυρα αντικατοπτρίζει, σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο, ένα μοναδικό μωσαϊκό εθίμων που κάποια έρχονται από το Βυζάντιο και «παντρεύονται» με τα πολιτιστικά ενετικά, αλλά και τοπικά νησιωτικά πρότυπα.

Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι το Πάσχα στην Κέρκυρα το γιορτάζουν από κοινού οι ορθόδοξοι με τους καθολικούς χριστιανούς.

Όπως αναφέρει ο τέως καθολικός Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης Σπιτέρης «με τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου από τον Πάπα Γρηγόριο τον 13ο το 1582, δημιουργήθηκε ένα κοινωνικό, κυρίως, πρόβλημα με το θέμα του διπλού εορτασμού του Πάπα από τις δύο θρησκευτικές κοινότητες, δυτικών και ανατολικών στον χώρο των λατινοκρατούμενων περιοχών της ανατολής. Ένα χρόνο μετά, το 1583, η Βενετική Σύγκλητος πέτυχε την άδεια της Ρώμης ώστε να εορτάζουν οι καθολικοί, των βενετοκρατούμενων κυρίως κτήσεων με το ιουλιανό ημερολόγιο».

Παρότι υπήρξαν αντιδράσεις κυρίως από το χώρο της Ορθοδόξου εκκλησίας, όπως λέει ο τ. Αρχιεπίσκοπος, εντούτοις «τελικά υπερίσχυσε ο κοινός εορτασμός επ’ ωφελεία καλλιέργειας σχέσεων καλής συνύπαρξης έως και το 1926. Τότε, η Αγία Έδρα, παρά τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν από τους καθολικούς επισκόπους και πιστούς των Επτανήσων, αποφάσισε τον εορτασμό του Πάσχα κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο».

Η ανάκληση αυτή καταργήθηκε τελικά για τους καθολικούς της Επτανήσου, ύστερα από πολλές διαβουλεύσεις στις 7 Ιανουαρίου 1967, επί αρχιερατείας του προκάτοχου του καθολικού Αρχιεπισκόπου, Αντωνίου Βαρθαλίτη. Ο Πάπας Παύλος ο 6ος, έδωσε την άδεια στους καθολικούς στην Ελλάδα να γιορτάζουν το Πάσχα μαζί με τους ορθοδόξους, αλλά και τους ενθάρρυνε. Δύο χρόνια αργότερα ίσχυσε και για την υπόλοιπη Καθολική Εκκλησία στην Ελλάδα, παρότι κάποιοι δεν ακολούθησαν αμέσως, όπως η Σύρος που διεξήγαγε ένα είδος δημοψηφίσματος μεταξύ των πιστών καθολικών. Το 90 % τότε ψήφισαν υπέρ του κοινού εορτασμού».

Οι λόγοι που έπεισαν τους Έλληνες καθολικούς να εορτάσουν το Πάσχα μαζί με τους ορθοδόξους ήταν πρακτικοί, αλλά κυρίως ήταν οικουμενικοί. «Για τους τότε καθολικούς Επισκόπους ήταν αδιανόητο η μεγαλύτερη εορτή της Χριστιανοσύνης να εορτάζεται χωριστά» καταλήγει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο τ. Αρχιεπίσκοπος Κερκύρας, Ζακύνθου και Κεφαλληνίας Ιωάννης Σπιτέρης.

Τα έθιμα του Πάσχα στην Κέρκυρα, ξεκινούν επισήμως το Σάββατο του Λαζάρου.

Στην περιφέρεια του νησιού είθισται, όπως το θέλει η παράδοση, προκειμένου να υποδεχθούν την Ανάσταση του Κυρίου, οι νοικοκυρές να έχουν «ασπρίσει» τις αυλές των σπιτιών τους και να έχουν σπείρει πολύχρωμα λουλούδια, κυρίως μενεξέδες, «κλέβοντας» έτσι τα χρώματα της Άνοιξης.

Σάββατο του Λαζάρου

Την παραμονή του Λαζάρου στη Βόρεια Κέρκυρα, στο χωριό Επίσκεψη ακούγονται τα «Κάλαντα του Λαζάρου». Το έθιμο αναβιώνει με τη δύση του ηλίου, ενώ άλλοτε διαρκούσε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Τα κάλαντα του Λαζάρου, που τραγουδούν μικροί και μεγάλοι, αφηγούνται με τους στίχους τους όλη την ιστορία της νεκρανάστασης του Λαζάρου . Ψάλλονται και μέσα στην πόλη της Κέρκυρας από τις χορωδίες που άλλοτε συνοδεύονταν από τις φιλαρμονικές του τόπου.

Κυριακή των Βαϊων

Την Κυριακή των Βαΐων, στην Κέρκυρα, πραγματοποιείται η λιτάνευση του ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος. Το έθιμο τελείται από το 1630 σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου Σπυρίδωνα για την απαλλαγή του νησιού από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης. Στη λιτανεία συμμετείχαν άλλοτε και οι 18 Φιλαρμονικές του νησιού, καθώς και πλήθος κόσμου, αλλά φέτος, λόγω της πανδημίας ,φέρεται ότι η λιτανεία θα πραγματοποιηθεί όπως και πέρυσι στο προαύλιο του Αγίου Σπυρίδωνος.

Μεγάλη Εβδομάδα

«Φογάτεσες» και «Κολομπίνες»

Οι «φογάτσες» και οι «κολομπίνες» είναι τα παραδοσιακά κερκυραϊκά τσουρέκια, παρότι η συνταγή είναι βενετσιάνικης προέλευσης. Το σχήμα της «φογάτσας» είναι σαν μία πλεξούδα στρογγυλή, ενώ η γεύση του είναι ιδιαίτερη καθώς είναι «λουσμένο» με λικέρ και κομματάκια από γλυκό του κουταλιού κουμ κουάτ. Οι «κολομπίνες» έχουν σχήμα μακριάς πλεξούδας ή περιστεριού. Το ιδιαίτερο είναι ότι στολίζονται με ένα κόκκινο αβγό, αλλά και ένα φτερό.

Στα μωβ η Κέρκυρα

Αρχές της Μεγάλης εβδομάδας η Κέρκυρα θρηνεί για τα πάθη του Κυρίου και αλλάζει χρώμα και όψη. Τα βενετσιάνικα φανάρια της πόλης φέγγουν με μωβ χρώμα, ενώ στο Παλαιό Φρούριο ο υπερμεγέθης Σταυρός που είναι ευδιάκριτος από την Ηγουμενίτσα, αλλά ακόμη και από τα παράλια της Αλβανίας, φωτίζεται με μωβ πένθιμο χρώμα. Το έθιμο χάνεται στα χρόνια των αιώνων, με την Κέρκυρα να το ακολουθεί πιστά κάθε χρόνο.

Μεγάλη Πέμπτη

Τη μεγάλη Πέμπτη αναβιώνει ακόμη σε μερικά χωριά του νησιού, κυρίως τα ορεινά, «το πλέξιμο του γαϊτάνιου». Το έθιμο αναβιώνει μέσα στην εκκλησία, με τις γυναίκες να πλέκουν με το κροσσοβέλονο το γαϊτάνι, ένα έντεχνα πλεγμένο κορδόνι με μεταξωτές κλωστές, βαμβακερό, που κάποτε στόλιζε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο. Σήμερα το «γαϊτάνι» το κρατούν ως φυλακτό στα σπίτια τους για ευλογία.

Την ίδια μέρα στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου, την Καθολική Μητρόπολη της Πλατείας Δημαρχείου, αναβιώνει το έθιμο της «τελετής του Νιπτήρα». Το έθιμο θέλει ο Αρχιεπίσκοπος των Καθολικών, να πλένει συμβολικά τα πόδια δώδεκα παιδιών, αναβιώνοντας το θρησκευτικό έθιμο που ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των μαθητών του μετά πριν το Μυστικό Δείπνο.

Μεγάλη Παρασκευή

Τη Μεγάλη Παρασκευή η Κέρκυρα αναβίωνε ένα μοναδικό έθιμο σε όλη την Ελλάδα αφού μετά την Αποκαθήλωση του Σταυρού ξεκινούσε η μεγάλη πομπή των επιταφίων όλων των εκκλησιών του νησιού. Οι αμέτρητοι επιτάφιοι περιφέρονταν σε όλα τα καντούνια της πόλης μέχρι τις 10.00 το βράδυ, όπου θα έδιναν κοινό σημείο συνάντησης στην πλατεία του Λιστόν. Το «Αντάτζιο του Τομάζο Αλμπινόνι και άλλα πένθιμα εμβατήρια ακούγονται καθ’ ολη τη διάρκεια της ημέρας σε όλα τα καντούνια της πόλης.

Μεγάλο Σάββατο

Ο Σεισμός, η Πρώτη Ανάσταση και οι Μπότηδες

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου η Κέρκυρα «σείεται» από ένα «μεγάλο σεισμό», καθώς στις 6.00 το πρωί στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Ξένων, αναβιώνει το έθιμο του τεχνητού σεισμού που προκαλείται με θόρυβο, κούνημα όλων των εικόνων και των καντηλιών. Το έθιμο αποτελεί αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ιερό Ευαγγέλιο, σαν επακόλουθο της Αναστάσεως του Κυρίου.

Αντίθετα με την περιφορά των υπολοίπων Επιταφίων που διεξάγονται τη Μεγάλη Παρασκευή, το Μεγάλο Σάββατο , στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου, που στη συγκεκριμένη λιτανεία ο Άγιος έχει θέση χοροστατούντος Επισκόπου και πίσω ακολουθεί ο Επιτάφιος. Φέτος αναμένεται το έθιμο να λάβει χώρα στο προαύλιο του Αγίου Σπυρίδωνα.

Το έθιμο ακολουθείται πιστά από το 1574 όπου καθιερώθηκε σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον κερκυραϊκό λαό από τη σιτοδεία.

Μπότηδες

Αμέσως μετά το πέρας της λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνα, η οποία αναμένεται να τελεστεί τηρούμενη όλων των μέτρων ασφαλείας γύρω μόνο από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα προαναγγέλλοντας την Ανάσταση του Κυρίου. Με το άκουσμά τους εκατοντάδες «μπότηδες» θα πέσουν από τα ψηλά παραθυρόφυλλα στα καντούνια, αλλά και σε όλες τις αυλές των σπιτιών.

Το έθιμο με τους «Μπότηδες», είναι χαρακτηριστικό του νησιού και γνωστό σε όλη την υφήλιο. Έρχεται από τα χρόνια της ενετοκρατίας στο νησί, καθώς οι εορτές του Πάσχα και συγκεκριμένα η Ανάσταση επιτρεπόταν στους Κερκυραίους να γιορτάζεται μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Από τότε μέχρι και σήμερα οι «μπότηδες», συγκινούν γεμίζουν χαρά και διώχνουν , σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση την κακία, τα «μολύσματα» και μοχθηρά πνεύματα.

Οι «μπότηδες» είναι μεγάλα ή μικρά κεραμικά ,βαμμένα κατακκόκινα ,δοχεία , γεμάτα νερό, με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι, που είναι δεμένα με κόκκινες κορδέλες,.

Σκοπός τους είναι να «σκάσουν» στο έδαφος και να γίνουν χίλια κομμάτια, αυτά τα κομματάκια θα πάρουν πολλοί στο σπίτι τους για να τα κρατήσουν ως φυλακτό ή καλοτυχία.

Κατά τη διεξαγωγή του εθίμου ακούγονται κανονιοβολισμοί από το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας, ενώ όλοι ανταλλάσσουν πασχαλιάτικες ευχές.

Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ