Αρχαιολογικό Μουσείο Μπεζεστένι (υφασματαγορά): Αιώνες ιστορίας στις Σέρρες

Ανοίγοντας τις βαριές σιδερένιες πόρτες στο Μπεζεστένι, το μοναδικό, σε ιστορική και πολιτισμική αξία, αρχιτεκτονικό «κόσμημα» του 15ου αιώνα, ο θαυμασμός και το δέος είναι τα πρώτα συναισθήματα που κυριεύουν το επισκέπτη του μεγαλύτερου εμπορικού και διαμετακομιστικού κέντρου των Σερρών που γνώρισε τον ιδιαίτερο σεβασμό μεγαλεμπόρων και ιστορικών της εποχής.

Όπως αναφέρει το ΑΜΠΕ, ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπί, στο ταξίδι του στην πόλη των Σερρών το 1667, σημειώνει.

«Υπάρχουν δύο χιλιάδες μαγαζιά, που δεν είναι- βέβαια -σκεπασμένα και χτισμένα με πέτρες, σαν κι αυτά των αγορών του Χαλεπιού, της Προύσας, της Δαμασκού και τον Καΐρου. Υπάρχουν όμως ακόμα: εννιά θολωτά μολυβδοσκέπαστα μπεζεστένια, απ’ τα οποία τα τέσσερα κλείνουν με σιδερένιες πόρτες. Εκεί βρίσκονται τα εργαστήρια των πιο σπουδαίων μαστόρων της Ρούμελης».

Το Μπεζεστένι ή υφασματαγορά της πόλης των Σερρών ήταν ένας πολύ σημαντικός θεσμός των οθωμανικών πόλεων. Η λέξη προέρχεται από την αραβική λέξη μπεζ η οποία σημαίνει ρούχο- ύφασμα, ενώ χρησιμοποιούνταν και για τα κεντήματα αλλά και πολλά ακριβά αντικείμενα. Από την ιστορική διαδρομή της πόλης των Σερρών μαθαίνουμε ότι η πόλη διέθετε εννιά θολωτά μπεζεστένια, αριθμό ρεκόρ για την εποχή εκείνη, τα τέσσερα εκ των οποίων έκλειναν με σιδερένιες πόρτες.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η πόλη των Σερρών εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο σπουδαία εμπορικά κέντρα, με πολύ σημαντική κίνηση.

Στην αγορά της συνέρρεαν έμποροι διαφόρων εθνικοτήτων και πλήθος Τούρκων εμίρηδων για να διακινήσουν μια μεγάλη γκάμα αγαθών, με κυρίαρχο το βαμβάκι, προς την Πολωνία και τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας.

Υπήρχαν, παράλληλα, αντιπρόσωποι όλων των παραδουνάβιων και εμπορικών χωρών, οι οποίοι είχαν ιδρύσει εταιρείες διακίνησης προϊόντων, αλλά και πολυάριθμα εμπορικά καταστήματα. Ένας από τους πιο σημαντικούς οίκους ήταν και ο περίφημος εμπορικός Βενετικός οίκος Rotta, Vianello & Cia.

Μετά την απελευθέρωση της πόλεως των Σερρών το 1913, υπήρξαν πολλές προσπάθειες, το Μπεζεστένι να γκρεμιστεί προκειμένου να διευρυνθεί η πλατεία Ελευθερίας ή να οικοπεδοποιηθεί η έκταση.

Το Μπεζεστένι διασώθηκε χάρη στη σημαντική του αρχιτεκτονική αξία αλλά και μετά τις μεγάλες προσπάθειες του αείμνηστου Καθηγητή Αν. Ορλάνδου που κατάφερε να το κηρύξει διατηρητέο μνημείο το 1938.

Ως και τους πρώτους μεταπολεμικούς χρόνους χρησιμοποιείτο ως αγορά, οπότε και εγκαταλείφθηκε, αφού η αγορά άρχισε να μετακινείται σιγά-σιγά στους γύρω χώρους από το Μπεζεστένι, με αποτέλεσμα το ίδιο να μετατραπεί κατ’ αρχάς σε αποθήκη αρχαιολογικού υλικού, και από το 1970 σε Αρχαιολογικό Μουσείο.

Η στιβαρότητα του κτιρίου με τους έξι μολυβδοσκέπαστους θόλους, τους τεράστιους πεσσούς που στηρίζουν τους τρούλους αλλά και η αιθέρια κομψότητα και κατασκευαστική αρχιτεκτονική τελειότητα των θόλων σου δημιουργούν ένα συναίσθημα πληρότητας και ανάτασης. Τα μικρά παράθυρα που βρίσκονται σε μεγάλο ύψος φωτίζουν αμυδρά τον χώρο.

Το Μπεζεστένι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πόλους έλξης επισκεπτών του νομού Σερρών, ως διαχρονικό μουσείο, από τους προϊστορικούς μέχρι κι τους βυζαντινούς χρόνους.

Στο εσωτερικό του παρουσιάζονται ενότητες με αντιπροσωπευτικά εκθέματα από τους προϊστορικούς, αρχαϊκούς, κλασικούς, ελληνιστικούς, ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους.

Από το πλήθος των προϊστορικών θέσεων του νομού. Σερρών παρουσιάζεται η ανασκαμμένη θέση Προμαχώνας, στην περιοχή των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, με αρκετά αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα, λίθινα εργαλεία , πελεκημένα και λειασμένα που χρονολογούνται στη νεότερη νεολιθική περίοδο και μαρτυρούν την καθημερινή ζωή και τον πολιτισμό του προϊστορικού ανθρώπου από τους χρόνους 5200-4500π.Χ.

Από τους ιστορικούς χρόνους ξεχωρίζουν σημαντικές θέσεις που αναπτύχθηκαν στην κοιλάδα του ποταμού Στρυμόνα , ο οποίος αποτελούσε πάντοτε για τους κατοίκους της περιοχής, πηγή ζωής, διευκολύνοντας τις πολιτιστικές και εμπορικές συναλλαγές από το Αιγαίο, προς τη θρακική ενδοχώρα και τα Βαλκάνια.

Στο μουσείο παρουσιάζονται αξιόλογες αρχαίες πόλεις και άφθονα ευρήματα, όπως αγγεία, νομίσματα, ειδώλια, κοσμήματα, ανάγλυφα, αγάλματα και επιγραφές. Πρόκειται για την αρχαία Σίρρι, αρχαία πόλη των Σερρών, τη Βέργη, ο σημερινός Νέος Σκοπός, τη Γάζωρο, την Άργιλο, την Τράγιλο, την Τερπνή και την περιοχή του Σιδηροκάστρου. Ιδιαίτερα ξεχωριστά είναι τα ευρήματα του νεκροταφείου της Αρχαίας Βέργης, πρόσφατα ανασκαμμένης περιοχής και ταυτισμένης σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές με την λίμνη Κερκινίτιδα, που βρισκόταν στην ανατολική όχθη του ποταμού Στρυμόνα, στη σημερινή περιοχή του Ν.Σκοπού. Μία σημαντική αρχαία πόλη που γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τα τέλη των ρωμαϊκών χρόνων.

Στο Μπεζεστένι, τις εντυπώσεις κλέβουν οι δύο μεγάλες μαρμάρινες ταφικές πόρτες, τμήμα νεκρικής κλίνης μακεδονικών ταφών, καθώς και μερικά αγγεία από την ευρύτερη περιοχή της Αμφίπολης.

Ξεχωριστή σημαντική ενότητα αποτελούν και οι μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες από ρωμαϊκά νεκροταφεία του νομού, τα ψηφίσματα, οι αναθηματικές στήλες, τα ανάγλυφα που με την αφθονία τους και την ποικιλία τους δίνουν πληροφορίες για την ιδιωτική και δημόσια ζωή των κατοίκων της περιοχής, ενώ προδίδουν τις επαφές και τις στενές σχέσεις του αιγαιακού χώρου με τη θρακική ενδοχώρα και το έντονο ελληνικό στοιχείο της περιοχής.

Το «κουβάρι» της ιστορίας του νομού Σερρών ξετυλίγεται και κατά τους βυζαντινούς χρόνους με μοναδικές μαρμάρινες ανάγλυφες εικόνες του Χριστού Ευεργέτη κι τη Παναγίας, καθώς και το εντοίχιο ψηφιδωτό του Αποστόλου Ανδρέα, που προέρχονται από τον Μητροπολιτικό Ναό των Αγίων Θεοδώρων της πόλης των Σερρών.