Μαστοροχώρια: Ερημώνουν αλλά ονειρεύονται στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Η μουσική των συγκροτημάτων Kadinelia και Villagers of Ioannina City «παρασύρει» τον θεατή στο μοναχικό ταξίδι στα ερημωμένα, πέτρινα, άγρια και ταυτόχρονα όμορφα χωριά της Ηπείρου, τα Μαστοροχώρια, τα οποία «πρωταγωνιστούν» στο ντοκιμαντέρ των Δημήτρη Τρομπούκη και Γιώργου Οικονόμου «The Aging Land», που θα προβληθεί στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (10-20/3).

«Η επιλογή της μουσικής επιχειρεί να κάνει τον θεατή να αισθανθεί την ατμόσφαιρα που εκπέμπουν τα Μαστοροχώρια σήμερα ή την ατμόσφαιρα που ίσως θα θέλαμε εμείς να εκπέμπουν», εξηγεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Δημήτρης Τρομπούκης.

Οι δύο 26χρονοι δημιουργοί, εμπνευσμένοι από τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου, θέλησαν με το ντοκιμαντέρ τους να «υπενθύμισαν την ύπαρξη μιας διαφορετικής Ελλάδας, η οποία παραμένει γοητευτική παρόλο που δεν εντοπίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα και που τείνει να συρρικνωθεί, τουλάχιστον πληθυσμιακά», σημειώνει ο κ. Τρομπούκης.

Η ταινία αποτέλεσε κομμάτι της μεταπτυχιακής εργασίας του Δημήτρη Τρομπούκη στη σχολή αρχιτεκτονικής του TU Delft στην Ολλανδία, η οποία είχε θέμα την αναζωογόνηση των Μαστοροχωρίων της Κόνιτσας.

«Κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας, διάφορα ζητήματα μου κινούσαν το ενδιαφέρον σχετικά με τον βιωμένο χώρο, τον τόπο, την αυθεντικότητα και την αλληλεπίδρασή αυτών με τη μνήμη», σημειώνει ο Δημήτρης Τρομπούκης, κι έτσι αποφάσισαν να ασχοληθούν με μια περιοχή η οποία αν και κινδυνεύει άμεσα με συρρίκνωση του πληθυσμού της, «έχει τόσο έντονη πολιτισμική ταυτότητα που είναι ικανή να συμβάλει στην αναζωογόνηση της», όπως επισημαίνουν.

Τα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας βρίσκονται στο βόρειο τμήμα της περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων και είναι διάσημα για τους μάστορές τους, οι οποίοι, οργανωμένοι σε μπουλούκια, ταξίδευαν σε όλον τον κόσμο και κατασκεύαζαν σπουδαία αρχιτεκτονήματα, κυρίως από πέτρα και ξύλο, ενώ για πολλά χρόνια αποτέλεσαν την πηγή των μαστόρων στην Ελλάδα.

Το ντοκιμαντέρ επιδιώκει να αναδείξει τα πολιτισμικά γνωρίσματα της περιοχής με στόχο «όχι να διαφυλαχθούν ως κάποιο μουσειακό έκθεμα, αλλά να αποτελέσουν την κινητήριο δύναμη ώστε τα χωριά αυτά να βρουν τον δρόμο τους τα επόμενα χρόνια», σημειώνει ο Δημήτρης Τρομπούκης.

Προοπτική για την αναζωογόνηση της περιοχής

Στόχος του ντοκιμαντέρ είναι να προβληθούν τα Μαστοροχώρια και η πλούσια πολιτισμική τους κληρονομιά, χωρίς να ωραιοποιούνται μέσα από τον φακό της κάμερας αλλά και χωρίς να μεγεθύνεται η εγκατάλειψή τους. Η έρευνά για τη δημιουργία της ταινίας βασίστηκε στο τρίπτυχο παρελθόν- παρόν- μέλλον σε διαρκή όμως σχέση με την πραγματικότητα, όπως τη βιώνουν οι κάτοικοι των χωριών αυτών. Τα γυρίσματα έγιναν τον Αύγουστο του 2021 στους οικισμούς Πυρσόγιαννη, Δροσοπηγή και Καστάνιαννη.

«Πιστεύουμε πραγματικά ότι υπάρχει προοπτική για την αναζωογόνηση τους», σημειώνουν οι δημιουργοί, τονίζοντας την ανάγκη, η γνώση και το ενδιαφέρον για τα χωριά να μην περιορίζεται στους μόνιμους κατοίκους.

Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ήταν το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους επικοινώνησαν για τις ανάγκες της ταινίας, μόνιμοι κάτοικοι, αλλά και άνθρωποι με καταγωγή από τα Μαστοροχώρια, που όμως δεν ζουν μόνιμα σε αυτά, ήταν θετικοί να μιλήσουν για τις προοπτικές του τόπου τους. «Μας έκανε εντύπωση η επιθυμία τους να μας εξυπηρετήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο», αναφέρουν.

Αναπόφευκτα, ωστόσο, οι άνθρωποι που εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ, δίνουν έμφαση στην εγκατάλειψη των τελευταίων χρόνων. «Ο τόπος κινείται με αδράνεια», ακούγεται κάποια στιγμή στην ταινία, ενώ αρκετοί αναφέρουν ότι έπρεπε να είχε γίνει στην περιοχή μια σχολή Πέτρας, ώστε να περάσει η γνώση, συστηματικά, στις επόμενες γενιές, αλλά και να αναπτυχθεί η περιοχή.

Εξάλλου, αυτό που αντιλήφθηκαν ο Δημήτρης Τρομπούκης και Γιώργος Οικονόμου είναι πως «υπάρχουν νέοι οι οποίοι αγαπάνε τον τόπο τους, δραστηριοποιούνται στα Μαστοροχώρια -κυρίως πολιτιστικά και λιγότερο οικονομικά- και προσπαθούν με κάθε ευκαιρία να τα αναδείξουν. Το ζήτημα στην προκειμένη περίπτωση είναι να υπάρχει και να εφαρμόζεται το αντίστοιχο πλαίσιο ούτως ώστε η επιθυμία αυτών των ανθρώπων για επιστροφή στον τόπο τους και για ουσιαστική δράση σε αυτόν, να ξεφεύγει από το πεδίο της ατομικής πρωτοβουλίας και να μετουσιώνεται σε συλλογική δράση, η οποία θα στηρίζεται ολιστικά από διάφορους εμπλεκόμενους φορείς, όπως είναι ο δήμος και η περιφέρεια», επισημαίνουν.

Ο Δημήτρης Τρομπούκης τονίζει ακόμη ότι το οικιστικό περιβάλλον των περισσότερων χωριών βρίσκεται μέχρι σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση, «παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενεργός πληθυσμός και κρατική πρωτοβουλία για τη συντήρησή του».

Δήμητρα Κεχαγιά

*Πηγή φωτογραφιών: Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης