Ο Λευκός Πύργος, το μνημείο σύμβολο της Θεσσαλονίκης- Πώς πήρε το όνομά του

Ο Πύργος του Λέοντος, των Γενίτσαρων, του Αίματος. Ο Λευκός Πύργος, το μνημείο-μουσείο, σύμβολο της Θεσσαλονίκης, με τη μεγάλη επισκεψιμότητα, που αγγίζει τις 250.000 επισκεπτών ετησίως,

άνοιξε τη βαριά μεταλλική πύλη του και ξεδίπλωσε την ιστορία του στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, με τη βοήθεια της διευθύντριας του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, Αγαθονίκης Τσιλιπάκου.

«Η Επισκεψιμότητα του Λευκού Πύργου είναι πολύ μεγάλη και μάλιστα με αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού και προσθέτει πως «το 2011 ήταν 93.000 ετησίως και πλέον φτάνει πάνω από τις 250.000 επισκεπτών και αυτό οφείλεται και στην προβολή που του γίνεται, αλλά και στο ότι λειτουργεί ανελλιπώς από το 2013, καθώς εφαρμόστηκε το διευρυμένο ωράριο και λειτουργεί και τις απογευματινές ώρες».

«Ο Λευκός Πύργος είναι ο πύργος που βρισκόταν στο σημείο σύνδεσης του χερσαίου ανατολικού τοίχους και του θαλάσσιου τοίχους της πόλης. Είχε πολλές ονομασίες, Πύργος του Λέοντος τον 16 αιώνα, Πύργος Καλαμαρίας τον 18 αιώνα και Πύργος των Γενιτσάρων ή Πύργος του του Αίματος τον 19 αιώνα, διότι ήταν τόπος φυλάκισης και εκτέλεσης»,

αναφέρει η κ. Τσιλιπάκου και διευκρινίζει πως «ιδρύθηκε στους βυζαντινούς χρόνους και εμείς δεν γνωρίζουμε την παλιότερη φάση του. Τον 15 αιώνα οικοδομήθηκε ο πύργος που γνωρίζουμε στη σημερινή του μορφή και στα θεμέλια του βρέθηκε το οκταγωνικό περιτοίχισμα που κανείς μπορεί να δει σήμερα εξωτερικά του πύργου και είχε 3 οκταγωνικούς πύργους, οι οποίοι επίσης κατεδαφίστηκαν και χρονολογούνται τον 16 αιώνα».

Τη σημερινή του ονομασία την πήρε «την περίοδο του Αβδούλ Χαμίτ του 3ου, στο πλαίσιο του μεταρρυθμιστικού κινήματος της αυτοκρατορίας, όταν βάφτηκε λευκός, από έναν φυλακισμένο που του δόθηκε για αυτήν του την πράξη, η ελευθερία του.

Ήταν μια συμβολική κίνηση, διότι συμβόλιζε τον μεταρρυθμιστικό άνεμο που έπνεε τότε στην οθωμανική αυτοκρατορία» επισημαίνει η κ. Τσιλιπάκου .

Ο πύργος είχε και άλλες χρήσεις. «Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ήταν χώρος που φιλοξενούσε αρχαιότητες και αργότερα έγινε σταθμός της μετεωρολογικής υπηρεσίας του ΑΠΘ, χώρος για τους ναυτοπρόσκοπους, μέχρι που αποδόθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Η αποκατάσταση ολοκληρώθηκε το 1985 και μάλιστα βραβεύθηκε από τη Europa Nostra» υπογραμμίζει.

ΑΠΕ-ΜΠΕ, news247.gr

 Ποια είναι η Ιστορία του Μνημείου – Συμβόλου της Θεσσαλονίκης. Από “Πύργος του Αίματος” έγινε σε μία νύχτα “Λευκός Πύργος”. Οι ονομασίες και η αλλαγή χρήσης του ανά τους αιώνες

Οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα, ο Λευκός Πύργος υψώνεται ακόμη στην παραλία της Θεσσαλονίκης και αποτελεί το Σύμβολο της πόλης.

Ιστορία που “χάνεται” στα βάθη των αιώνων

Η ακριβής χρονολόγησή του Λευκού Πύργου δεν είναι γνωστή, αλλά θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι κτίσθηκε στα τέλη του 15ου αι., μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, αντικαθιστώντας παλαιότερο βυζαντινό πύργο, του 12ου αιώνα.

Σύμφωνα με περιγραφές περιηγητών και παλαιές απεικονίσεις της πόλης, το θαλάσσιο τμήμα του τείχους, που κατεδαφίστηκε το 1867, είχε τρεις πύργους, από τους οποίους ο ανατολικός ήταν ο Λευκός Πύργος, χτισμένος ακριβώς στο σημείο όπου συναντιόταν το ανατολικό με το θαλάσσιο τείχος.

Ο “Πύργος του Αίματος” και το ασβέστωμα που άλλαξε την ονομασία

Στη μακρά ιστορία του, ο πύργος έχει αλλάξει αρκετές φορές ονόματα και χρήσεις.

Αρχικά ονομαζόταν “Πύργος του Λέοντος”, όπως αναφέρει τουρκική επιγραφή του 1535-1536, η οποία υπήρχε στην είσοδό του εξωτερικού περιβόλου (τώρα κατεδαφισμένος) και η οποία μάλλον αναφερόταν στη χρονολογία κατασκευής του περιβόλου.

Από τον 17ο αιώνα αναφέρεται ως ”Φρούριο της Καλαμαριάς”, ενώ το 19ο αιώνα ως ”Πύργος των Γενιτσάρων” και ”Πύργος του Αίματος”.

Μετά την διάλυση του τάγματος των Γενίτσαρων το 1826 αποκτά το όνομα Kanli-Kule, δηλαδή Πύργος του Αίματος λόγω των σφαγών των Γενιτσάρων.

Το όνομα διατηρείται και μετά το 1826 λόγω της λειτουργίας του ως φυλακή μελλοθανάτων και τόπο βασανιστηρίων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους γεμίζοντας με αίμα τους τοίχους.

Το σύγχρονο όνομά του το πήρε όταν ένας Εβραίος κατάδικος, ο Nathan Guidili, τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891.

Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσμός συνέχιζε να τον αναφέρει Kanli-Kule, ενώ ο εβραϊκός υιοθετούσε το Torre Blanca, ομοίως με τους Τούρκους, που τον ονόμαζαν Beyaz-Kule, δηλαδή Λευκός Πύργος.

Κτίσμα για αμυντική χρήση και στρατιωτικό κατάλυμα

Ο πύργος είναι κυλινδρικός με ύψος 33,90 μ. και διάμετρο 22,70 μ. Έχει ισόγειο και έξι ορόφους, που επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο μήκους 120 μ., το οποίο ελίσσεται κοχλιωτά σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο, αφήνοντας στο κέντρο έναν κυκλικό πυρήνα διαμέτρου 8,50 μ.

Έτσι, σε κάθε όροφο σχηματίζεται μια κεντρική κυκλική αίθουσα, με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια, ανοιγμένα στο πάχος του εξωτερικού τοίχου.

Ο τελευταίος όροφος έχει μόνο την κεντρική αίθουσα και έξω από αυτήν δημιουργείται δώμα, που προσφέρει εξαιρετική θέα του γύρω τοπίου της πόλης και της θάλασσας.

Όπως αναφέρουν ιστορικές μαρτυρίες, αλλά και η εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων, η ύπαρξη τζακιών, καπναγωγών και μικρών αφοδευτηρίων με αποχετευτικό σύστημα, ο πύργος δεν είχε μόνο αμυντική χρήση, αλλά ήταν και στρατιωτικό κατάλυμα.

Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ο πύργος περιβαλλόταν από χαμηλό οκταγωνικό περίβολο, ενισχυμένο με οκταγωνικούς πυργίσκους στις τρεις γωνίες του.

Στο εσωτερικό του υπήρχαν ένα δερβισικό ησυχαστήριο, πυριτιδαποθήκες και δεξαμενή νερού.

Το λάφυρο από το βυθισμένο τουρκικό θωρηκτό “Φετίχ Μπουλέν”

Το 1912 μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, υψώθηκε η ελληνική σημαία στην κορυφή του Λευκού Πύργου με ιστό το κεντρικό κατάρτι, λάφυρο-τρόπαιο από το βυθισμένο στον Θερμαϊκό, από το τορπιλλοβόλο Τ-11 του Νικολάου Βότση, τουρκικό θωρηκτό “Φετίχ-Μπουλέν”.

Το Ναυτικό, λόγω της καίριας θέσης της Θεσσαλονίκης και του Λευκού Πύργου, εγκατέστησε σταθμό ασυρμάτου τύπου σπινθήρα (spark transmitter) με κεραία τον ιστό της σημαίας του Λευκού Πύργου.

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λευκός Πύργος στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 χρησιμοποίησαν έναν όροφό του για τη φύλαξη αρχαιοτήτων από αρχαιολογικές εργασίες στη ζώνη ευθύνης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος.

Εργαστήριο Μετεωρολογίας και εκθεσειακός χώρος

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, το μνημείο περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο και έως το 1983 φιλοξένησε την αεράμυνα της πόλης, το εργαστήριο Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου και συστήματα Ναυτοπροσκόπων.

Στις 25 Μαρτίου του 1927 ο πρωτοπόρος της Ελληνικής & της Βαλκανικής Ραδιοφωνίας Χρίστος Τσιγγιρίδης (1877-1947) κάνει την πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή με την κεραία του Ναυτικού.

Το 1983-1985 έγινε από την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων η αναστήλωση του μνημείου και η μετατροπή του σε εκθεσιακό χώρο.

Με την ευκαιρία του εορτασμού των 2.300 χρόνων από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης, στέγασε την έκθεση ”Θεσσαλονίκη – Ιστορία και Τέχνη”, ενώ το 2001 την περιοδική έκθεση ”Ώρες Βυζαντίου – Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο”.

Το Σεπτέμβριο του 2008 εγκαινιάστηκε η νέα μόνιμη έκθεση που αφορά την ιστορία της Θεσσαλονίκης από την ίδρυσή της μέχρι και τις μέρες μας.

Ο Λευκός Πύργος ανήκει διοικητικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο Πόλης της Θεσσαλονίκης.