Όταν η μητέρα φεύγει και αφήνει το παιδί

Η κοινωνία δείχνει μεγαλύτερη ανοχή στους άνδρες που εγκαταλείπουν τα παιδιά τους ενώ ακόμα και οι γυναίκες που έφυγαν από τα σπίτια τους λόγω ενδοοικογενειακής κακοποίησης αντιμετωπίζουν σκληρή κριτική

Η ταινία με τίτλο «Η χαμένη κόρη» «φωτίζει» την αμφιθυμία μιας γυναίκας για τον ρόλο της μητέρας και είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Έλενας Φεράντε. Η ταλαντούχα Ολίβια Κόλμαν υποδύεται μια μητέρα που αφήνει τις κόρες της στον σύζυγό της για τρία χρόνια, προκειμένου να κυνηγήσει τους επαγγελματικούς της στόχους.

Πληθαίνουν οι μητέρες που εγκαταλείπουν τη γονική μέριμνα

Η Ρίνι Σιν, εκπρόσωπος του Συμβουλίου Ψυχοθεραπείας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKCP), αναφέρει ότι τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι μητέρες που επιλέγουν να εγκαταλείψουν τη γονική μέριμνα. Η Μελίσα επισημαίνει ότι τα μέλη της διαδικτυακής ομάδας υποστήριξης των μητέρων που έχουν αφήσει τα παιδιά τους είναι εκατοντάδες και αυξάνονται σταθερά. Στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ δείχνουν επίσης αύξηση του ποσοστού των νοικοκυριών με έναν πατέρα.

Στις μέρες μας, μια γυναίκα μπορεί να αφήσει τη δουλειά της, την πόλη όπου ζει, τον άντρα με τον οποίο δεν είναι ερωτευμένη. Αλλά είναι σοκαριστικό να αφήσει τα παιδιά της. Δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό. Το στίγμα είναι ακόμη πιο έντονο για τις γυναίκες που αφήνουν τα παιδιά τους για να ακολουθήσουν έναν νέο σύντροφο και έναν άλλο τρόπο ζωής.

«Ακόμα και αν και οι δύο γονείς κάνουν εξαιρετική δουλειά και μεγαλώνουν ευτυχισμένα, υγιή παιδιά, αν τύχει τα παιδιά να ζουν μακριά από τη μαμά τους, οι γυναίκες εξακολουθούν να λοιδορούνται», λέει η Mελίσα, η οποία ζει στη Βρετανία. Η ίδια ζει μιάμιση ώρα μακριά από τα δύο παιδιά της και διαχειρίζεται μια διαδικτυακή ομάδα υποστήριξης για μητέρες που έχουν αφήσει τα παιδιά τους. «Γι’ αυτές τις μητέρες οι άλλοι μιλούν σαν να είναι ελαττωματικές, σαν κάτι βαθιά μέσα στον πυρήνα τους να έχει σπάσει», λέει.

Γιατί οι γυναίκες εγκαταλείπουν τα σπίτια τους

«Αποφάσισα να φύγω για να σώσω τον εαυτό μου. Μόλις φτάσεις στον πάτο, πρέπει να βρεις λύσεις», λέει η Νάταλι.

Ανεξάρτητα από τους αριθμούς, το να εγκαταλείπει μια γυναίκα το σπίτι χωρίς τα παιδιά της είναι ένα θέμα ταμπού για όλες τις κοινωνίες. «Η χαμένη κόρη» της Μάγκι Τζίλενχαλ, θέτει εμμέσως το ερώτημα ποια είναι τελικά η «χαμένη» στην ταινία. Η μητέρα η οποία εγκαταλείπει τις κόρες της ή η ίδια η μητέρα την οποία εγκαταλείπουν οι κόρες της;

Για να εργαστούν

Οι μητέρες φεύγουν για να εργαστούν, για να αναλάβουν καθήκοντα ή να αξιοποιήσουν ευκαιρίες σπουδών σε διαφορετικές πόλεις. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε παραμένοντας σε σχέση με τον πατέρα των παιδιών τους είτε μετά τον χωρισμό τους, λέει ο Τομ Μπιουκάναν, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Mount Royal στο Κάλγκαρι του Καναδά.
«Οι καιροί έχουν αλλάξει αρκετά ώστε οι γυναίκες να αισθάνονται ότι έχουν το δικαίωμα να ακολουθήσουν την καριέρα και τα ενδιαφέροντα τους», λέει η Σιν, «Ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ζουν μακριά από το σπίτι της οικογένειας», προσθέτει.

Για οικονομικούς λόγους

Άλλες μητέρες αποφασίζουν ότι είναι προτιμότερο για τα παιδιά τους να μείνουν με τον πατέρα τους μετά από έναν χωρισμό για πρακτικούς ή οικονομικούς λόγους.
«Τα παιδιά ζούσαν σε ένα υπέροχο αγρόκτημα στην εξοχή, πήγαιναν σε καλά σχολεία, είχαν εκεί τους φίλους τους», λέει η Μελίσα. «Δεν ήξερα πώς θα μπορούσα να τα αντέξω οικονομικά όλα αυτά». Αφήνοντας τα παιδιά της με τον πατέρα τους, μπόρεσε να αποκαταστήσει την καριέρα της ως ελεύθερη επαγγελματίας στα Μέσα Ενημέρωσης και να μετακομίσει σε μια φθηνότερη γειτονιά, πιο κοντά στην πατρική της οικογένειά. «Ήμουν και εγώ αρκετά καταρρακωμένη από όσα συνέβησαν στον γάμο μας και χρειαζόμουν χρόνο για να συνέλθω», προσθέτει.

Για ένα νέο σύντροφο

Άλλες μητέρες εγκαταλείπουν το σπίτι και τα παιδιά για μια νέα σχέση και έναν άλλο τρόπο ζωής.
«Απλώς ένιωθα παγιδευμένη, εντελώς παγιδευμένη σε μια κατάσταση», λέει η Κέιτι μια δασκάλα που άφησε τα πέντε παιδιά της με τον πατέρα τους το 2018 και μετακόμισε σε άλλη χώρα της Ευρώπης. «Παντρεύτηκα όταν ήμουν 22 ετών, έκανα το πρώτο μου παιδί στα 25 και μετά ήταν “μπουμ, μπουμ, μπουμ” – το ένα παιδί μετά το άλλο. Και παρόλο που ήταν αυτό που ήθελα εκείνη την εποχή, δεν αισθάνομαι ότι κατάφερα να κάνω κάτι για μένα».

Όταν υπάρχουν προβλήματα ψυχικής υγείας

Υπάρχουν και οι μητέρες που έχουν να ξεπεράσουν σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας. Αυτή ήταν η περίπτωση της Νάταλι από την Αυστραλία, η οποία έπαθε σοβαρή κατάθλιψη ενώ ζούσε στο εξωτερικό με τον πρώην σύζυγό της. Αναφέρει ότι η μεταξύ τους σχέση δεν ήταν υγιής, αλλά εκείνος ήταν πολύ καλός φροντιστής για τα παιδιά τους, οπότε κατέληξε να επιστρέψει στην πατρίδα της χωρίς αυτά. «Τα παιδιά μου είχαν έναν πατέρα και μια ευρύτερη οικογένεια που τα αγαπούσε. Είχαν τη ρουτίνα τους και ένα σπίτι. Έπρεπε να φύγω για να σώσω τον εαυτό μου», λέει.
Υπάρχει μια αυξανόμενη τάση στις Δυτικές κοινωνίες για «προσωπική ευτυχία» και «προσωπική ολοκλήρωση» με αποτέλεσμα οι σημερινές γυναίκες να θέλουν να αναλάβουν τον εαυτό τους. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές, όπου οι γυναίκες ένιωθαν ότι έπρεπε να συμβιβαστούν, οι σημερινές γυναίκες παίρνουν το ρίσκο να εγκαταλείψουν ακόμη και μόνες τους την οικογενειακή εστία.

Ένα επίπονο στίγμα μόνο για γυναίκες

Από τις μητέρες αναμένεται να παίζουν το ρόλο της τροφού, ανεξάρτητα από τις άλλες εξωτερικές συνθήκες. Παράλληλα αντιμετωπίζουν το στίγμα που συνδέεται με το ότι οι γυναίκες εγκαταλείπουν τα καθήκοντα και τις ευθύνες τους. Αυτό έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την ιστορία, τις πολιτιστικές ιδέες και τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων.
Στις Φιλιππίνες ή στην Ινδία παραδείγματος χάρη, είναι αρκετά συνηθισμένο οι γυναίκες να φεύγουν για να κερδίσουν χρήματα σε μια άλλη χώρα και να τα στέλνουν πίσω στην πατρίδα. Τα παιδιά τους φροντίζονται από την ευρύτερη οικογένεια ή από τους παππούδες και τις γιαγιάδες.

Η Κέιτι λέει ότι πολλοί από τους συγγενείς της δεν της μιλούσαν για μήνες, παρόλο που συμφωνήθηκε από κοινού με τον πατέρα των παιδιών της να τα κρατήσει εκείνος. «Ένας άντρας μπορεί να φύγει και να μην έχει καμία επαφή με το παιδί του και αυτό είναι αποδεκτό», λέει η Kέιτι. «Αλλά αν φύγει μια γυναίκα όπως εγώ, που εξακολουθώ να έχω επαφή με τα παιδιά μου, οι άνθρωποι νομίζουν ότι είμαι κακή μητέρα, ότι τα έχω εγκαταλείψει».

Τέσσερα χρόνια μετά τη μετακόμισή της, η Κέιτι λέει ότι φίλοι και μέλη της οικογένειας εξακολουθούν να τη θεωρούν «κακή μητέρα». Ταυτόχρονα για ό,τι συμβαίνει στα παιδιά φταίει εκείνη και η απόφασή της να τα αφήσει στον πατέρα τους. Το να μοιραστεί την ιστορία της με νέους φίλους δεν τη βοήθησε. Αρκετοί άνθρωποι με τους οποίους ήρθε κοντά απομακρύνθηκαν από αυτήν αφού έμαθαν για το παρελθόν της. Οπότε τώρα αποφεύγει να μιλάει για τα παιδιά της. «Είναι δύσκολο γιατί για κάθε μέρα που σκέφτεσαι “ναι, στην πραγματικότητα αυτό που έκανα χρειάστηκε πολύ θάρρος’’ τότε κάποιος θα κάνει ένα σχόλιο που θα σε γεμίσει τύψεις», λέει.

Ακόμα και οι γυναίκες που έφυγαν από τα σπίτια τους λόγω ενδοοικογενειακής κακοποίησης -πιστεύοντας ότι ο πρώην σύντροφός τους δεν θα έκανε κακό στα παιδιά τους- αντιμετωπίζουν σκληρή κριτική από τους άλλους. Η συγκεκριμένη ομάδα μητέρων θα εξακολουθεί να ερωτάται τόσο από αγνώστους όσο και από γνωστούς τους «Πώς μπόρεσες να το κάνεις αυτό;» ή «Πώς είναι τα παιδιά;». «Πολύ σπάνια οι άνθρωποι ρωτούν “πώς είσαι;” “είσαι καλά” λέει η Μελίσα. Οι απόψεις για την πατρότητα μάλλον συμβάλλουν στην επιβάρυνση των μητέρων.

Ανοχή όταν οι άνδρες εγκαταλείπουν τα παιδιά τους

Παραδοσιακά, οι πατέρες που εγκατέλειπαν το οικογενειακό σπίτι ήταν περισσότερο αποδεκτοί τόσο από την κοινωνία και τη λαϊκή κουλτούρα από ότι οι μητέρες, επισημαίνει ο Μπιουκάνιαν. Το τραγούδι Hungry Heart του βετεράνου Αμερικανού τραγουδιστή, Μπρους Σπρίνγκστιν, το οποίο ξεκινά με τους στίχους: «Έχω γυναίκα και παιδιά στη Βαλτιμόρη, Τζακ, βγήκα για μια βόλτα και δεν επέστρεψα ποτέ» αποκαλύπτει την ανοχή προς τους πατεράδες.

Η ανοχή αυτή οφείλεται στα κοινωνικά στερεότυπα για τους άνδρες και τις γυναίκες: οι πατέρες παραδοσιακά θεωρούνται λιγότερο ικανοί φροντιστές από τις μητέρες. Αυτό έχει τροφοδοτήσει το αφήγημα ότι είναι πιο αποδεκτό για τους άνδρες να εγκαταλείπουν το σπίτι εάν συνεισφέρουν οικονομικά. Για τις γυναίκες δεν υπάρχει ανοχή, αφού όταν εγκαταλείπουν το σπίτι τους θεωρείται ότι εγκαταλείπουν τα οικιακά και μητρικά τους καθήκοντα.
«Έχοντας δουλέψει με πολλούς ενήλικες που έζησαν τη γονική απιστία μεγαλώνοντας», λέει η Σιν ,«βλέπω πως οι μητέρες που φεύγουν κρίνονται πολύ πιο αυστηρά από ότι οι πατεράδες που έκαναν το ίδιο. Ακόμα και μετά από πολλά χρόνια είναι δύσκολο να τις συγχωρήσουν τα παιδιά τους».

Μητέρες από μακριά

Η Νάταλι περιγράφει τη σχέση της με τα παιδιά της ως «πολύ στενή» και λέει ότι μιλούν αρκετές φορές την εβδομάδα, στέλνουν τακτικά μηνύματα και βρίσκονται συχνά από κοντά. «Ο ποιοτικός χρόνος που περνάμε μαζί είναι μαγικός. Διασκεδάζουμε πολύ και είμαι εκεί για να διαχειρίζομαι και τα δράματα και τα μαθήματα στο σπίτι».
Αντίθετα, η Kέιτυ λέει ότι είναι δύσκολο να διατηρήσει τακτική επαφή με ορισμένα από τα πέντε παιδιά της και έχει ιδιαίτερα εύθραυστη σχέση με τη μεγαλύτερη κόρη της.
«Δεν μετανιώνω για την απόφασή μου. Έκανα αυτό που ένιωθα ότι έπρεπε να κάνω εκείνη τη στιγμή. Μετανιώνω μόνο που έβαλα τα παιδιά μου να το περάσουν αυτό, γιατί νομίζω ότι γι’ αυτά ήταν δύσκολο. Θα ήθελα μια μέρα τα παιδιά μου να μεγαλώσουν και να με κοιτάξουν λέγοντας: “Η μαμά μου δεν ήταν ευτυχισμένη, αλλά δεν ανέχτηκε απλώς την κατάσταση. Έκανε κάτι γι’ αυτό”».
«Στη διαδικτυακή ομάδα υποστήριξης, πολλές γυναίκες μοιράζονται συναισθήματα ενοχής, κοινωνικής απομόνωσης και εξοστρακισμού», λέει η Μελίσα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι «οι γυναίκες που φεύγουν… αγαπούν τα παιδιά τους όσο και οι μητέρες που ζουν παραδοσιακές ζωές».

Το κατά πόσον η κοινωνία θα γίνει περισσότερο ανεκτική απέναντι στις μητέρες που ζουν μακριά από τα παιδιά τους, παραμένει υπό διερεύνηση. Για τα παιδιά είναι σίγουρα μια τραυματική εμπειρία…

Πηγή: BBC, ΕΡΤ