Σέρρες: Πέντε ξεχωριστά έθιμα του Πάσχα την Μεγάλη εβδομάδα

Πανάρχαια έθιμα με ιδιαίτερη συμβολική σημασία αναβιώνουν το Πάσχα στις Σέρρες. Πολλά από αυτά τα έθιμα ήρθαν στις Σέρρες από τους πρόσφυγες της Θράκης, του Πόντου και της Μικράς Ασίας, ενώ άλλα διατηρηθήκαν από τα οθωμανικά χρόνια και άλλα βρίσκουν τις ρίζες τους στην Αρχαία Ελλάδα.

Όλα μαζί τα έθιμα του Πάσχα, συνάδουν τις ιδιαιτερότητες του νομού και τον πολιτισμό που διατηρεί ο τόπος, παρά το πέρας των χρόνων.

Έθιμα του Πάσχα- Μεγάλη Πέμπτη

Τη Μεγάλη Πέμπτη ξεκινούν, ουσιαστικά, οι προετοιμασίες για το Πάσχα. Οι γυναίκες απλώνουν στο μπαλκόνι τους ένα κόκκινο πανί που συμβολίζει το αίμα και τη θυσία του Ιησού.

Όσο το κόκκινο πανί είναι κρεμασμένο στο μπαλκόνι ή το παράθυρο, οι γυναίκες δεν πλένουν, ούτε απλώνουν ρούχα, γιατί το θεωρούν κακό σημάδι. Βάφουν κόκκινα αυγά και ψήνουν τσουρέκια. Τα κόκκινα αυγά έχουν ιδιαίτερη σημασία. Το αυγό συμβολίζει τον τάφο του Χριστού που ήταν ερμητικά κλειστός- όπως το περίβλημα του αυγού- αλλά έκρυβε μέσα του τη «ζωή» αφού από αυτόν βγήκε ο Χριστός και αναστήθηκε.

Το κόκκινο έχει τις ρίζες του στην ιστορία που θέλει μία γυναίκα να μην πιστεύει την είδηση της Ανάστασης του Ιησού και να λέει: «Όταν τα αυγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα, τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός. Και τότε αυτά έγιναν κόκκινα».

Αυτό το έθιμο καθιερώθηκε για πρώτη φορά στη βυζαντινή Αυλή από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο και τη μητέρα του Αγία Ελένη, με επίσημη τελετή που γινόταν το πρωί της Κυριακής του Πάσχα. Οι καλεσμένοι τσούγκριζαν με τον αυτοκράτορα και τη βασιλομήτορα τα αυγά και στη συνέχεια ακολουθούσε γεύμα στο πασχαλινό τραπέζι.
Το πρώτο κόκκινο αυγό η νοικοκυρά το βάζει στο εικονοστάσι, το χρησιμοποιεί για να ξορκίσει το κακό και τη «γλωσσοφαγιά», ενώ ξεματιάζει και τα παιδιά της όλο τον χρόνο. Αυτό το αυγό θα χαλάσει, θα μείνει κούφιο, αλλά δεν θα μυρίσει ποτέ… είναι το ευλογημένο.

Τα πρώτα τσουρέκια οι αρραβωνιασμένες θα τα στείλουν στα πεθερικά τους για να έχουν την ευχή τους.

Έθιμα του Πάσχα– Μεγάλη Παρασκευή – «Αδώνια»

Τη Μεγάλη Παρασκευή, στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, αναβιώνει το έθιμο «Αδώνια».

Σύμφωνα με το τελετουργικό τού εθίμου, κάθε νοικοκυρά βάζει στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι πάνω στο οποίο έχει τοποθετήσει θυμίαμα την εικόνα του Εσταυρωμένου και λουλούδια στο βάζο, τα οποία είναι πασχαλιές. Δίπλα τοποθετεί ένα πιάτο με κριθάρι ή φακή, έθιμο που παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους, ένα έθιμο, το οποίο σύμφωνα με τη λαογραφική μας παράδοση και τη λαογράφο Αλεξάνδρα Παραφεντίδου, συμβολίζει τη νιότη που χάνεται γρήγορα και άδικα, όπως και ο Άδωνις που πέθανε από δάγκωμα κάπρου. Στην αρχαιότητα, την πρώτη ημέρα του εθίμου γινόταν η αναπαράσταση της κηδείας του και τη δεύτερη ημέρα η γιορτή για την ανάστασή του.

Σήμερα, οι νοικοκυρές τοποθετούν τα όσπρια και το κριθάρι για να έχουν ευημερία, πλούσιες σοδειές και γεμάτο οικογενειακό τραπέζι.

Έθιμα του Πάσχα– Μεγάλη Παρασκευή – «Γεφύρια»

Στο μικρό χωριό Νέο Σούλι του δήμου Εμμανουήλ Παππά αναβιώνει κάθε Μεγάλη Παρασκευή το μοναδικό έθιμο «Γεφύρια». Το έθιμο βρίσκει τις ρίζες του στα βάθη των αιώνων και συνεχίζεται από γενιά σε γενιά. Σύμφωνα με αυτό, νεαρές κοπέλες και παλικάρια, όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα μαζεύουν από τις αυλές των σπιτιών διάφορα λουλούδια και μεγάλα φύλλα δέντρων. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής ξεκινά ο στολισμός των «Γεφυριών». Ξύλινες και μεταλλικές κατασκευές στο σχήμα γεφυριού τοποθετούνται ψηλά από τη μία πλευρά του δρόμου έως την άλλη.

Οι κατασκευές στολίζονται με πολλά λουλούδια και εικόνες που φέρνει ο κάθε κάτοικος από το σπίτι του. Σε όλη τη διαδρομή που θα διανύσει το βράδυ ο Επιτάφιος θα περάσει κάτω από τα στολισμένα «Γεφύρια» που θα παραμείνουν στο χωριό 40 ημέρες, έως την «Ανάληψη του Κυρίου». Μετά οι κάτοικοι θα πάρουν τα ξερά λουλούδια και τις εικόνες και θα τα βάλουν στο εικονοστάσι του σπιτιού, για να έχουν την ευλογία του Χριστού όλο τον χρόνο.

Έθιμα του Πάσχα– Μεγάλο Σάββατο – «Το κάψιμο του Ιούδα»

Στο Αρχοντοχώρι, το Δαρνάκικο Σαρμουσακλή, την τωρινή Πεντάπολη, του δήμου Εμμανουήλ Παππά, μικροί και μεγάλοι περιμένουν με αγωνία κάθε χρόνο το «Κάψιμο του Ιούδα».

Το έθιμο λαμβάνει χώρα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την αναγγελία της Ανάστασης του Κυρίου. Μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» μικροί και μεγάλοι, με λαμπάδες από μελισσοκέρι, κατευθύνονται στην εκκλησιαστική πλατεία του Αγίου Αθανασίου, όπου καίνε το αχυρένιο ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο κατασκεύασαν το πρωί οι νέοι του χωριού και το κρέμασαν στο «ικρίωμα», την κρεμάλα, για να το βλέπουν όλοι. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται οι εικονικοί τιμωροί του Ισκαριώτη και καίνε τον μισητό Ιούδα. Βεγγαλικά σκίζουν τον ουρανό και οι κροτίδες σπάνε σε κάθε σημείο της εκκλησίας. Για τους περισσότερους είναι η εξιλέωση μετά το θείο δράμα.

Το έθιμο το συναντάμε και σε άλλες περιοχές των Σερρών, ενώ η Πεντάπολη κερδίζει πάντα τους περισσότερους επισκέπτες.

Έθιμα του Πάσχα– Δεύτερη ημέρα του Πάσχα: Αυγομαχίες στην Καστανούσα Σιντικής

Στο χωριό Καστανούσα του δήμου Σιντικής αναβιώνουν κάθε χρόνο οι «αυγομαχίες» που λαμβάνουν χώρα το πρωί της δεύτερης εορταστικής ημέρας του Πάσχα. Το έθιμο βρίσκει τις ρίζες του στον ελληνικό Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Η προετοιμασία των αυγών ξεκινά ένα μήνα νωρίτερα, τον Μάρτιο. Αυτοί που θα συμμετέχουν στον διαγωνισμό προσέχουν τις κότες τους ως κόρη οφθαλμού.

Τις ταΐζουν μόνο με καθαρό σιτάρι και λίγο άμμο, μυστικό για να κάνουν οι κότες αυγά με γερό τσόφλι. Στον διαγωνισμό χρησιμοποιούνται μόνο άβραστα αυγά κότας. Το σχήμα και το μέγεθος δεν έχουν σημασία. Ο κάθε διαγωνιζόμενος έχει στη διάθεσή του 30 αυγά. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά και το έπαθλο είναι, ως συνήθως, χρηματικό ποσό.

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ