Σήμα κινδύνου για τα μεταναστευτικά παρυδάτια πουλιά: Ραγδαία πτώση των πληθυσμών δεκάδων ειδών παγκοσμίως

Σε υψηλότερη κατηγορία κινδύνου κατατάσσει 16 είδη μεταναστευτικών παρυδάτιων πουλιών η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης IUCN, στην πρόσφατη αναθεώρηση του Κόκκινου Καταλόγου της. Μάλιστα, η κατάσταση για ορισμένα είδη κρίνεται εξαιρετικά ανησυχητική, καθώς οι μειώσεις που καταγράφονται ξεπερνούν το 1/3 του πληθυσμού τους.
 
Στα παρυδάτια πουλιά που πλέον βρίσκονται σε κίνδυνο περιλαμβάνονται και είδη που απαντούν ή διέρχονται από τη χώρα μας, όπως το Αργυροπούλι, η Λασποσκαλίδρα, η Δρεπανοσκαλίδρα και ο Χαλικοκυλιστής. Πρόκειται για είδη που -όπως και εκατομμύρια άλλα μεταναστευτικά πουλιά- ακολουθούν συγκεκριμένες διαδρομές, γνωστές ως μεταναστευτικοί διάδρομοι (flyways) ενώ κάθε χρόνο διασχίζουν πλήθος χωρών, κάνοντας συχνά στάσεις για ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Το γεγονός αυτό τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα σε απειλές όπως η υποβάθμιση και η απώλεια των βιοτόπων που έχουν ανάγκη για την επιβίωσή τους αλλά και η κλιματική αλλαγή.
 
Η επιστήμη έχει επανειλημμένα επιβεβαιώσει πόσο σοβαρές είναι οι επιπτώσεις της απώλειας ειδών της άγριας ζωής, κάτι που ισχύει ιδιαίτερα για τα πουλιά, η κατάσταση διατήρησης των οποίων μαρτυρά πολλά για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ίδια η φύση. Την ώρα που το 60% όλων των ειδών πουλιών σημειώνει μείωση και ένα στα οκτώ είδη παγκοσμίως κινδυνεύει με εξαφάνιση, η σημαντική πτώση που καταγράφεται στους πληθυσμούς των μεταναστευτικών πουλιών στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα: τα οικοσυστήματά μας βρίσκονται σε κρίση.

«Η ανησυχητική μείωση του αριθμού των μεταναστευτικών πουλιών που εδώ και χιλιετίες ενώνουν ανθρώπους, χώρες και ηπείρους, δείχνει ξεκάθαρα πόσο αποτυχημένες είναι οι στρατηγικές που συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε. Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο οφείλουν να στηρίξουν έμπρακτα τις δεσμεύσεις που έκαναν δύο χρόνια πριν, λαμβάνοντας επιπλέον μέτρα για την προστασία και την αποκατάσταση ακόμα περισσότερων οικοσυστημάτων (χερσαίων, θαλάσσιων, γλυκού νερού) και προχωρώντας σε ριζικές αλλαγές στα συστήματα που μας παρέχουν τροφή, ενέργεια και άλλα αγαθά», δήλωσε ο Martin Harper, Διευθύνοντας Σύμβουλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων για την προστασία των πουλιών BirdLife International.

Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, έως πρόσφατα, τα παρυδάτια μεταναστευτικά πουλιά δεν εμφανίζονταν συχνά σε κατηγορίες υψηλού κινδύνου, όπως συμβαίνει με τους γύπες ή τα θαλασσοπούλια. Η εικόνα τους να αναζητούν τροφή δίπλα στο κύμα ή σε λασποτόπια παραμένει κοινή σε πάρα πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Ωστόσο, ο ρυθμός της μείωσης στους πληθυσμούς τους φαίνεται να έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας επιτακτική τη διερεύνηση των αιτιών που την προκαλούν σε συνδυασμό με την έγκαιρη λήψη στοχευμένων μέτρων για την προστασία τους.

«Η υποβάθμιση, ο κατακερματισμός και η απώλεια των βιοτόπων που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση των μεταναστευτικών πουλιών, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους που επίσης βασίζονται σε αυτούς τους βιότοπους. Αν καθυστερήσουμε κι άλλο τη λήψη μέτρων για την προστασία και την αποκατάστασή τους, σπρώχνουμε στο χείλος της εξαφάνισης δεκάδες αν όχι εκατοντάδες είδη άγριας ζωής, κάτι που θέτει σε κίνδυνο και τη δική μας επιβίωση», τόνισε η Κωνσταντίνα Ντεμίρη, Διευθύντρια της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας, εθνικού εταίρου της BirdLife International.

Λίγες μόνο εβδομάδες μετά τη δημοσίευση της IUCN, ανακοινώθηκε και επίσημα πως η Λεπτομύτα, ένα μεταναστευτικό παρυδάτιο πουλί που κάποτε αναπαραγόταν στη δυτική Σιβηρία και διαχείμαζε στη Μεσόγειο (και στη χώρα μας), θεωρείται πλέον ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΗ σύμφωνα με τους επιστήμονες. Πρόκειται για την πρώτη γνωστή παγκοσμίως εξαφάνιση είδους πουλιού από την ηπειρωτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ασία.

Σημειώσεις

[1] Εκτός από τα 16 παρυδάτια μεταναστευτικά είδη πουλιών, ο κατάλογος περιλαμβάνει 129 ακόμα είδη πουλιών που πλέον κατατάσσονται σε διαφορετική κατηγορία κινδύνου μετά και την τελευταία αναθεώρηση της IUCN. 

[2] Το 2022, η τελευταία Έκθεση για την Κατάσταση Διατήρησης των Πουλιών στον Κόσμο (State of the World’s Birds Report 2022) είχε σκιαγραφήσει μία άκρως ανησυχητική εικόνα για το μέλλον των πουλιών και, κατ’ επέκταση, της φύσης, με το 50% των ειδών πουλιών που απαντούν στον πλανήτη να μειώνονται και τους πληθυσμούς πολλών από αυτά να έχουν συρρικνωθεί δραματικά. Τα τελευταία δύο χρόνια, έπειτα από την επεξεργασία και συμπερίληψη επιπλέον δεδομένων που αφορούν καταγραφές των τελευταίων δύο δεκαετιών, το ποσοστό αυτό υπολογίζεται πλέον στο 60%!

Είδη παρυδάτιων πουλιών στην Ελλάδα με αυξημένο κίνδυνο εξαφάνισης:

– Αργυροπούλι (Pluvialis squatarola): αναπαράγεται στον Αρκτικό κύκλο και μετακινείται αργά το καλοκαίρι και το φθινόπωρο προς τα νότια για να ξεχειμωνιάσει, οπότε και παρατηρείται στην Ελλάδα σε παράκτιους υγρότοπους και λασποτόπια. Η μείωση του πληθυσμού του εκτιμάται ότι ξεπερνάει το 30% σε μία περίοδο περίπου 25 ετών, πιθανώς ως αποτέλεσμα ενός συνδυασμού απειλών, από την απώλεια ενδιαιτημάτων έως το κυνήγι και πλέον κατατάσσεται ως Τρωτό (VU, Vulnerable).

– Λασποσκαλίδρα (Calidris alpina): από τα πιο κοινά και τυπικά παρυδάτια πουλιά που συναντούμε στους ελληνικούς υγροτόπους τον χειμώνα και κατά τη μετανάστευση, αναπαράγεται στην τούνδρα και σε ορεινά λιβάδια. Ο πληθυσμός του εκτιμάται ότι έχει μειωθεί τουλάχιστον 20% κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες και πλέον χαρακτηρίζεται ως Σχεδόν Απειλούμενο είδος (NT, Near Threatened).

– Δρεπανοσκαλίδρα (Calidris ferruginea): ένας ταξιδιώτης μεγάλων αποστάσεων που αναπαράγεται στην αρκτική Σιβηρία αλλά διαχειμάζει στην Αφρική. Στην Ελλάδα απαντά κυρίως κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση σε λασποτόπια, αλυκές και άλλες παράκτιες θέσεις με αλμυρό νερό. Η μείωση του πληθυσμού του είναι μεγάλη και εκτιμάται ότι ξεπερνά το 30% σε μία περίοδο 15 ετών (κατατάσσεται πλέον ως Τρωτό – VU), με τις πλέον πιθανές αιτίες να περιλαμβάνουν την απώλεια ενδιαιτημάτων (τόσο στους τόπους αναπαραγωγής, όσο και διαχείμασης), τις επιπτώσεις λόγω της κλιματικής αλλαγής, την όχληση και τη θήρευση.

– Χαλικοκυλιστής (Arenaria interpres): αναπαράγεται σε βραχώδεις ακτές και νησιά σε όλο το μήκος του Αρκτικού Κύκλου και παρατηρείται στην Ελλάδα κυρίως κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση. Παρά την ευρεία του εξάπλωση και τον σχετικά μεγάλο πληθυσμό, υπολογίζεται ότι σημειώνει πληθυσμιακή μείωση της τάξης του 20-30% τα τελευταία 15 χρόνια και πλέον θεωρείται Σχεδόν Απειλούμενο είδος (NT, Near Threatened).