Τέσσερα άγνωστα μέχρι σήμερα σπήλαια, αδιάψευστοι μάρτυρες του γεωλογικού παρελθόντος της Αμοργού, αποκαλύφθηκαν και χαρτογραφήθηκαν κατά τη διάρκεια της εξερευνητικής αποστολής «Amorgos Cave Expedition 2025» που διεξήχθη πρόσφατα στο κυκλαδίτικο νησί.

Τα τέσσερα σπήλαια είναι κατακόρυφα βάραθρα και ονομάζονται «Βόθωνες» κατά την τοπική ονομασία της Αμοργού. Έχουν βάθος από 28 έως 62 μέτρα. Τα σπήλαια παρουσιάζουν σημαντικό γεωλογικό και σπηλαιολογικό ενδιαφέρον, με ποικίλους και εντυπωσιακούς γεωλογικούς σχηματισμούς στο εσωτερικό τους. Συνολικά, η Αμοργός είναι ένα νησί πλούσιο σε σπήλαια, με περισσότερα από 25 γνωστά, αλλά και πληροφορίες για πολλά περισσότερα ανεξερεύνητα. Η ομάδα που συμμετείχε στην αποστολή χαρτογράφησε και φωτογράφησε λεπτομερώς τα τέσσερα νέα βάραθρα με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και συνέλεξε δεδομένα για τη μικροκλιματολογία και την υδρολογία των σπηλαίων, το ραδόνιο και το διοξείδιο του άνθρακα, ενώ κατέγραψε και την παρουσία απολιθωμάτων πιθανώς ενδημικών ειδών πανίδας.

Η ανακάλυψη αυτών των τεσσάρων νέων βαράθρων «παρέχει κρίσιμες πληροφορίες για τη γεωλογική ιστορία και τα υπόγεια νερά της Αμοργού», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επικεφαλής της αποστολής και σπηλαιοεξερευνητής, Πρόδρομος Κούλελης.

Ο Δρ. Γιώργος Λαζαρίδης, ερευνητής Σπηλαιολογίας και εργαστηριακό διδακτικό προσωπικό στο Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ, ο οποίος συμμετείχε στην ομάδα τονίζει ότι «οι παρατηρήσεις μας επικεντρώθηκαν στον εντοπισμό ασβεστίτη, ενός κοινού ορυκτού για τα σπήλαια, που στην περίπτωση ενός από τα σπήλαια που ήρθαν στο φως δείχνει να έχει σχέση με γεωθερμικά ρευστά. Αυτό είναι κάτι ενδιαφέρον για το νησί γιατί σήμερα δεν υπάρχουν θερμές πηγές, οπότε τίθενται ερωτήματα σχετικά με το γεωλογικό παρελθόν του νησιού». Στην πραγματικότητα, λοιπόν, «είμαστε στην αρχή, έχουμε πολλά ερωτήματα να απαντήσουμε για μια περιοχή με πολύ μεγάλο γεωλογικό ενδιαφέρον», συμπληρώνει.

Επίσης, κατά τη διάρκεια της αποστολής η ομάδα συνέχισε την εξερεύνηση του βαθύτερου βάραθρου των Κυκλάδων («Βόθωνας του Γάλλου»), βάθους 132 μέτρων, που ανακαλύφθηκε κατά την περσινή αποστολή, έπειτα από πληροφορίες από περιηγητή της Αμοργού. Κατά τη φετινή εξερεύνηση εντοπίστηκε ένα επιπλέον εντυπωσιακό τμήμα του σπηλαίου. Μάλιστα, οι πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα που μετρήθηκαν στο εσωτερικό του σπηλαίου οδηγούν τους σπηλαιολόγους στην εκτίμηση ότι το σπήλαιο έχει και επιπλέον εισόδους επικοινωνίας με το εξωτερικό περιβάλλον και όχι μόνο μία είσοδο.

Η αποστολή πραγματοποιήθηκε από τις 27 Σεπτεμβρίου ως την 1η Οκτωβρίου 2025 και αποτελούνταν από 17 επιστήμονες σπηλαιολόγους και ερασιτέχνες σπηλαιοεξερευνητές- μέλη σπηλαιολογικών συλλόγων της Καβάλας, της Θεσσαλονίκης, του Σιδηρόκαστρου, της Αθήνας, της Πελοποννήσου και της Κρήτης, με την υποστήριξη του δήμου Αμοργού. Ερασιτέχνης σπηλαιοεξερευνητής και ο ίδιος, ο Πρόδρομος Κούλελης περιγράφει τα μοναδικά συναισθήματα που γεννά αυτή η ενασχόληση. «Το σπήλαιο σού δίνει την εξερεύνηση. Τα σπήλαια είναι από τα λίγα ανεξερεύνητα σημεία πάνω στον πλανήτη, οι εικόνες που έχω δει είναι μοναδικές. Επιπλέον, όταν εξερευνάς κάτι, κάνεις μια ενδοσκόπηση, εξερευνάς τον εαυτό σου. Η πρόσβαση στα σπήλαια δεν είναι εύκολη, μπορεί να είσαι για ώρες στα σκοινιά και για μέρες μέσα σε ένα σπήλαιο, όταν όμως βγαίνεις και μυρίζεις τον εξωτερικό αέρα, παρ’ όλη την ταλαιπωρία και την κούραση έχεις μια καινούρια εκδοχή του εαυτού σου».

«Σπήλαιο, το χρονοντούλαπο της Ιστορίας»

Μεγάλο τμήμα της αποστολής αφιερώθηκε στην επαφή και ενημέρωση των κατοίκων του νησιού, πολλοί από τους οποίους κατέδειξαν στην ερευνητική ομάδα ανεξερεύνητες σπηλιές. «Μπορεί να περνάς από πάνω και να μην δεις το σπήλαιο ή βλέποντας εσύ μια τρύπα, να μην μπορείς να καταλάβεις τι γίνεται από εκεί και κάτω. Όμως, ο βασιλιάς του βουνού είναι ο βοσκός, ο οποίος ξέρει την κάθε πέτρα. Πολλοί ντόπιοι ήρθαν, παράτησαν τις δουλειές τους για να μας δείξουν υπερήφανοι έναν βόθωνα, λες και το ανακάλυψαν αυτοί», αναφέρει ο κ. Κούλελης. Ο ίδιος προσθέτει ότι «όταν δίνουμε στα σπήλαια την υπόσταση που πρέπει, ότι δεν είναι σκουπιδότοπος, αλλά είναι χρονοντούλαπο της ιστορίας, αρχίζει ο κάτοικος να το βλέπει αλλιώς, να το σέβεται. Οπότε τού το επιστρέφουμε με τον κανόνα ότι αυτό το πράγμα είναι δικό τους, είναι ο θεματοφύλακας και πρέπει να το προσέχει».

«Η πρότασή μας είναι όλη αυτή η έρευνα να μετασχηματιστεί σε κάτι που έχει όφελος για την τοπική κοινωνία», λέει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Λαζαρίδης, ο οποίος παρουσίασε στους κατοίκους μία εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, η οποία χρησιμοποιεί επαυξημένη πραγματικότητα και ταξιδεύει εικονικά τους θεατές στο εσωτερικό των σπηλαίων. Αυτή η μορφή ήπιας αξιοποίησης μπορεί να διευρυνθεί και με QR code, ώστε οι περιηγητές να λαμβάνουν πληροφορίες για τα σπήλαια, καθώς τα επισκέπτονται εικονικά.

*Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διοργανώνει κατά τη φετινή ακαδημαϊκή χρονιά δύο εκπαιδευτικά προγράμματα επιμόρφωσης του κοινού στην σπηλαιολογική έρευνα και διαχείριση και σε μεθόδους έρευνας πεδίου στη Σπηλαιολογία, με επιστημονικό υπεύθυνο του προγράμματος τον Γιώργο Λαζαρίδη.