Τα 12 μίλια στο Ιόνιο και ο γόρδιος δεσμός του Αιγαίου

 Την Κυριακή 27/12/2020, δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως,το Προεδρικό Διάταγμα περί κλεισίματος κόλπων και χάραξης ευθείων γραμμών βάσης στην θαλάσσια περιοχή του Ιονίου και των Ιονίων νήσων μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου. 

 Η εν λόγω πράξη φέρνει ένα βήμα πιο κοντά την ολοκλήρωση της διαδικασίας για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο.Εν συνεχεία,θα κατατεθεί στο ελληνικό κοινοβούλιο προς ψήφιση -στις αρχές του 2021- το νομοσχέδιο για επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων απο τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια στην προαναφερόμενη περιοχή. 

 Η τουρκική επιθετικότητα και η υπογραφή του ανυπόστατου και παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου για κοινή ΑΟΖ μεταξύ της κυβέρνησης Ερντογάν και της Τρίπολης το 2019 αποτέλεσαν έναν ισχυρό καταλύτη εξελίξεων,ξεκλειδώνοντας συμφωνίες που βρίσκονταν σε επίπεδο διαπραγμάτευσης επί σειρά δεκαετιών.  

 Η υπογραφή της συμφωνίας για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με την Ιταλία άνοιξε την αυλαία των διπλωματικών πρωτοβουλιών της Ελλάδας.Ο καθορισμός θαλάσσιων ζωνών έμοιαζε με ταμπού,που έσπασε το καλοκαίρι με μια αιφνιδιαστική ανακοίνωση για την ελληνοϊταλική συμφωνία,με την άφιξη του Ιταλού υπουργού εξωτερικών στην Αθήνα,τον περασμένο Ιούνη.Ακολούθησε η μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο σε έναν δεύτερο αιφνιδιασμό,με τον Νίκο Δένδια να αναχωρεί σχεδόν μυστικά για το Κάιρο στις 6 Αυγούστου. 

 Τα χωρικά ύδατα αποτελούν επέκταση στη θάλασσα της εθνικής κυριαρχίας μιας χώρας πέρα απο τις ακτές της.Θεωρούνται μέρος του εθνικού εδάφους και επ’αυτών ασκείται πλήρης εξουσία απο την παράκτια χώρα.Από το 1936 η χώρα μας έχει καθορίσει το εύρος των χωρικών της υδάτων στα 6 μίλια.Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο,εθιμικό και συμβατικό,η Ελλάδα έχει το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια. 

 Κατά την επικύρωση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας,η Ελλάδα προέβη σε δήλωση σύμφωνα με την οποία ο «χρόνος και ο τόπος άσκησης των εν λόγω δικαιωμάτων (…) είναι ένα ζήτημα που απορρέει από την εθνική της στρατηγική».Επιπλέον το άρθρο 2 του νόμου 2321/1995,κυρωτικού της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας,προβλέπει ότι «η Ελλάδα έχει το αναφαίρετο δικαίωμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 της κυρουμένης Συμβάσεως να επεκτείνει σε οποιονδήποτε χρόνο το εύρος της χωρικής θάλασσας μέχρι αποστάσεως 12 ν. μιλίων». 

 Η επέκταση των χωρικών υδάτων στην περιοχή του Ιονίου, σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη περί Δικαίου της Θάλασσας, αυτόματα μεταφράζεται σε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), δηλαδή σε θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον αέρα. 

 Το κλείσιμο των κόλπων και η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο ανάβουν το πράσινο φως και για τη σύνταξη του συνυποσχετικού Ελλάδας-Αλβανίας για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης,με στόχο την επίλυση της διαφοράς σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.Γεγονός που συμφωνήθηκε τον Οκτώβρη,κατά την επίσκεψη του Έλληνα υπουργού εξωτερικών στα Τίρανα και στη συνάντηση που είχε με τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα.Μια εκκρεμότητα που έχει προϊστορία,αφού πρόκειται για την πρώτη συμφωνία για τον καθορισμό ΑΟΖ που υπέγραψε η Ελλάδα το 2009 και ακυρώθηκε απο το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας ως ετεροβαρής υπέρ της Αθήνας.Στο τότε ναυάγιο σημαντικό ρόλο φέρεται να έπαιξε η αποσταθεροποιητική δύναμη της περιοχής,η Τουρκία. 

 Με την απόφαση για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο μεγαλώνει σημαντικά, για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια και συγκεκριμένα απο την προσάρτηση των Δωδεκανήσων το 1947, η επικράτεια στην οποία η χώρα μας ασκεί κυριαρχία. Εξυπακούεται ότι η εν λόγω επέκταση συνεπάγεται και την ταυτόχρονη επέκταση του υπερκείμενου εναερίου χώρου. 

 Τόσο οι συμφωνίες οριοθέτησης με την Ιταλία και την Αίγυπτο όσο και η συμφωνία προσφυγής στη Χάγη με την Αλβανία καθιστούν σαφές στην διεθνή κοινότητα ότι η ελληνική πλευρά έχει διάθεση και προχωρά στην επίλυση των εκκρεμοτήτων με τους γείτονες της,είτε με διμερείς συμφωνίες είτε με προσφυγή σε διεθνή δικαιοδοτικά όργανα.Η φιλειρηνική μας χώρα κινείται με πυξίδα το διεθνές δίκαιο και την δικαιοσύνη και επιθυμεί να προάγει τις σχέσεις καλής γειτονίας και να προωθήσει την ασφάλεια,την συνεργασία και την ευημερία μεταξύ των κρατών της περιοχής. 

 Φυσικά,το μέγα πρόβλημα και τον «γόρδιο δεσμό» που πρέπει να λύσει η Ελλάδα είναι ο καθορισμός των θαλάσσιων ζωνών με την επιθετική Τουρκία και με τον ισλαμοφασίστα Ερντογάν.Η χώρα μας έχει αποφύγει μέχρι στιγμής να ασκήσει τα δικαιώματα της στο Αιγαίο που απορρέουν απο το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας λόγω της απειλής πολέμου απο τον προβληματικό γείτονα,ο οποίος με απόφαση της Εθνοσυνέλευσης του (8/6/1995),θεωρεί ως αιτία πολέμου (casus belli) την επέκταση στα 12 μίλια των ελληνικών χωρικών υδάτων. 

Θάνος Κάλλης 

Δικηγόρος-Ιστορικός