Αντιδράσεις για τη μαύρη Κλεοπάτρα του Netflix

Η σειρά του Netflix «Βασίλισσα Κλεοπάτρα» προκαλεί διαμαρτυρίες στην Αίγυπτο εξαιτίας της μαύρης ηθοποιού. Ερωτήματα για την ιστορική ακρίβεια και την ελευθερία της τέχνης.

Κανείς δεν γνωρίζει πώς έμοιαζε η Κλεοπάτρα στην πραγματικότητα. Από την πλευρά του πατέρα της, Πτολεμαίου ΧΙΙ, ήταν μακεδονικής – ελληνικής καταγωγής ενώ η καταγωγή της μητέρας της είναι ασαφής.

Μια σειρά του Netflix δίνει όμως τώρα μια νέα εικόνα της Κλεοπάτρας Η σειρά ντοκιμαντέρ ξεκινά στις 10 Μαΐου και έχει ήδη προκαλέσει σάλο. Ο λόγος είναι διότι τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει αναλάβει η μαύρη Βρετανίδα ηθοποιός Αντέλ Τζέιμς. Ο δικηγόρος Μαχμούντ αλ Σεμαρί προσέφυγε στη δικαιοσύνη κατά του Netflix επειδή ο ρόλος της Κλεοπάτρας παιγμένος από μια μαύρη γυναίκα θα «διαστρεβλώσει και θα διαγράψει την ταυτότητα της Αιγύπτου».

Ο Μοσταφά Βαζίρι, επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων στην Αίγυπτο, δηλώνει πως η απεικόνιση της διάσημης βασίλισσας ως μαύρης δεν είναι τίποτα λιγότερο από «παραποίηση της αιγυπτιακής ιστορίας». Αυτό δεν είναι ρατσιστικό, διευκρινίζει, «είναι απλώς η υπεράσπιση της ιστορίας της βασίλισσας Κλεοπάτρας, η οποία αποτελεί σημαντικό μέρος της ιστορίας της Αιγύπτου στην αρχαιότητα».

Τι συμβαίνει πραγματικά;

Τα ιστορικά τεκμήρια δεν παρέχουν καμία πληροφορία σχετικά με το χρώμα του δέρματος της Κλεοπάτρας. Σήμερα στο μυαλό μας την ταυτίζουμε περισσότερο με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η οποία έπαιξε τον ομώνυμο ρόλο το 1963. Η σκηνοθέτης της ταινίας σήμερα, Τίνα Γκαράβι, επισημαίνει πάντως ότι η οικογένεια της Κλεοπάτρας ζούσε στην Αίγυπτο ήδη επί 300 χρόνια. «Ήταν λοιπόν η Κλεοπάτρα μαύρη; Δεν ξέρουμε με βεβαιότητα, αλλά μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν ήταν λευκή όπως η Ελίζαμπεθ Τέιλορ», γράφει.

Το Netflix χαρακτήρισε την επιλογή της Αντέλ Τζέιμς στο ρόλο ως «δημιουργική απόφαση» και κάνει αναφορά στον πολυπολιτισμικό πληθυσμό της Αιγύπτου εκείνη την εποχή.

Οι συζητήσεις για την Κλεοπάτρα, η οποία πέθανε πριν από 2.000 και πλέον χρόνια, συνεχίζουν να απασχολούν την ανθρωπότητα. Οι αντιπαραθέσεις για την πασίγνωστη βασίλισσα έχουν βαθιές ρίζες. «Η Κλεοπάτρα ήταν εκπρόσωπος του ανώτερου αιγυπτιακού πολιτισμού με την επιρροή του στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια λοιπόν και της δημιουργίας του δυτικού πολιτισμού», έγραφε το 2013 η Γκεζίνε Κρύγκερ, καθηγήτρια σύγχρονης και μη ευρωπαϊκής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης σε άρθρο της με τον τίτλο «Πέρα από την Αφρική»

Η μαύρη κοινότητα

Σε ποιον λοιπόν ανήκει αυτό το επίτευγμα; «Σε έναν ανώτερο αφρικανικό πολιτισμό ή σε ένα προπύργιο της Ευρώπης στην αφρικανική ήπειρο»;. Το κάστινγκ της αμερικανικής παραγωγής «Βασίλισσα Κλεοπάτρα» δεν αφορά μόνο ένα καλλιτεχνικό αποτέλεσμα αλλά διαπραγματεύεται τη μαύρη κληρονομιά της ανθρωπότητας.

Στις ΗΠΑ, οι μαύροι έχουν παρουσιαστεί στην ιστορία κυρίως ως αντικείμενα, πρώτα της δουλείας και τελικά της απελευθέρωσης, γράφει η Γκεζίνε Κρύγκερ, δηλαδή «ως μέρος μιας λευκής ιστορίας χειραφέτησης και προόδου». Μέσω της αναφοράς στην Κλεοπάτρα και την αφρικανική Αίγυπτο, η μαύρη κοινότητα “έχει να συνεισφέρει κάτι όχι μόνο στην αμερικανική ιστορία, αλλά και στις πολιτισμικές απαρχές της”.

Η συζήτηση αναδεικνύει ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον γεγονός, ότι το χρώμα του δέρματος και η φυλή δεν έπαιζαν κανένα ρόλο στην αρχαιότητα. Εν τω μεταξύ, η πρωταγωνίστρια Αντέλ Τζέιμς αντέδρασε ψύχραιμα στην κριτική, γράφοντας στο Twitter: «Αν δεν σας αρέσει το κάστινγκ, μην παρακολουθήσετε τη σειρά».

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

πηγή Deutsche Welle